ALICE MUNRO , TOO MUCH HAPINESS – ΒΙΒΛΙΟ ΝΟΜΠΕΛ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ 2013 – ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΓΓΕΛΑ ΜΑΝΤΖΙΟΥ

ALICE
MUNRO  , TOO MUCH HAPINESS

ΑΛΙΣ ΜΟΝΡΟ

ΠΑΡΑ ΠΟΛΛΗ ΕΥΤΥΧΙΑ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΣΟΦΙΑ ΣΚΟΥΛΙΚΑΡΗ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ

(ΝΟΜΠΕΛ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ 2013)

(MAN BOOKER
INTERNATIONAL 2009)

Από τον Καναδά,  τις
εξοχές και το τοπίο των πόλεων,η σκέψη της συγγραφέως διατρέχει τις ζωές και
τις ιστορίες των ηρώων της,  σε μια
εξιστόρηση ρεαλιστικής μυθοπλασίας  στις
διαστάσεις των μικρογεγονότων που αθροίζουν το γεγονός της ζωής που υπήρξε και
υπάρχει ως επινόηση αναδιήγησης.Στα δέκα διηγήματα του βιβλίου,  σε τριτοπρόσωπη  αλλά και πρωτοπρόσωπη αφήγηση,  ξεδιπλώνονται ιστορίες ανθρώπων που
περιγράφονται σχεδόν σχηματικά στη βαθύτερη ουσία τους, με κρυμμένα τα  λογοτεχνικά στοιχεία, με μια αίσθηση
δύναμης  προσαρμογής σε μια πολυεπίπεδη
πραγματικότητα, χωρίς ηθικολογίες και θεωρητικές αναλύσεις.

Η συγγραφέας θίγει θέματα όπως οι σχέσεις στη συναισθηματική
διαπλοκή πολλών τύπων,ο θάνατος, η τρέλλα, η ασθένεια,η διαφορετικότητα, η
φιλία, η κουλτούρα, η φύση ως περιβάλλων χώρος,οι συναντήσεις αταίριαστων τύπων
και οι αντιδράσεις που μπορεί να προκληθούν, 
το ένστικτο επιβίωσης ως αυτοάμυνα επινόησης και δανεισμού                                προσωπείων,το
μεταίχμιο που ακουμπούν τα ευάλωτα όνειρα των ανθρώπων, ο αγώνας για μόρφωση
και  αυτοέκφραση,τα λόγια συζητήσεων που
είναι σύντομες,οι εσωτερικές φωνές, το ανδρικό και γυναικείο σύστημα σκέψης,η
επιστήμη.

Πολλά πρόσωπα μας κοιτάζουν μέσα από τα διηγήματα αυτά που
ανήκουν σε διαφορετικές κοινωνικές τάξεις,σε διαφορετικούς κόσμους,κουβαλώντας
το άχθος μιας ναυαγισμένης ζωής που αναδιατάσσεται συνεχώς  στο ενστιχτώδικο πλέγμα των συναισθημάτων που
άλλοτε είναι δυνατά και κρατούν ζωντανό το πνεύμα κι άλλοτε όντας αδύναμα το
βυθίζουν στη μοναξιά της τραγικής διαπίστωσης.

Ένα βιβλίο που μιλάει για άλλα βιβλία και συγγραφείς, για
τη  μητρική γλώσσα,για την έκφραση του
ερωτισμού μέσα από το παιχνίδι της ποιητικής αντιπαράθεσης δύο προσώπων,για
άλλους πολιτισμούς και ήρωες όπως ο Μέγας Αλέξανδρος που οι καθημερινοί
άνθρωποι αγνοούν, για την επιστήμη και το γάμο, τις γυναίκες,τις νοοτροπίες.

Ο τίτλος του βιβλίου, «Πάρα πολλή ευτυχία»,  αφορά την εξιστόρηση της ζωής της
μαθηματικού  Σοφίας Κοβαλέφσκαγια-γνωστής
και ως Σόνια Κοβαλέφσκι-(1850-1891)στη διάσταση των σχέσεων, των ταξιδιών στην
Ευρώπη, της πανεπιστημιακής έδρας στη Σουηδία,των τελευταίων ωρών πριν το
θάνατό της όταν ψιθυρίζει τη φράση αυτή κοιτάζοντας τη μικρή της κόρη στο
δέκατο διήγημα.Επιθυμητή διαπίστωση…

Στο πρώτο διήγημα με τίτλο «Διαστάσεις»η Ντόρι η καμαριέρα
ξεπερνά-αν μπορεί να πει κανείς κάτι τέτοιο-το θάνατο των τριών παιδιών της
όταν πηγαίνοντας στο ίδρυμα για να συναντήσει τον παράφρονα Λόυντ-σώζει τη ζωή
ενός νεαρού αγοριού ύστερα από ένα τροχαίο ελευθερώνοντας την αναπνευστική οδό.
«Ήσυχα, ήσυχα, ήθελε να τους πει.Της φαινόταν πως ήταν απαραίτητη η ησυχία, πως
τα πάντα στον κόσμο έξω από το σώμα του παιδιού έπρεπε να συμπυκνωθούν, να το
βοηθήσουν να μη βγει από την τροχιά του καθήκοντός του να αναπνέει».

Στο «Πεζό» το δεύτερο διήγημα ένα βιβλίο αποτελεί την αφορμή
μιας συνάντησης και πολλών αναμνήσεων για την Τζόις τη δασκάλα μουσικής .Στο
τρίτο διήγημα με τίτλο «Γουέλοκ Ετζ»,διαβάζουμε ιστορίες κοριτσιών.  Η Νίνα  και η αφηγήτρια φίλη της, εμπειρίες  ερωτισμού,συζητήσεις για την αρχαία Ελλάδα
και την ποίηση του Α.Ε. Χάουζμαν. «Δεν ξεχνούσα,για να πω την αλήθεια, πού
ήμουν, με ποιον ήμουν και με ποιες συνθήκες καθόμουν εκεί.Όμως είχα φτάσει να
νιώθω κάπως απόμακρη και θυμόσοφη.Μου πέρασε από τον νου πως όλοι στον κόσμο
είναι γυμνοί κατά κάποιο τρόπο.Ο κύριος Πέρβις ήταν γυμνός , μολονότι φορούσε
ρούχα.Είμαστε όλοι θλιβερά, απογυμνωμένα, διαιρεμένα πλάσματα.Η ντροπή
υποχώρησε.Συνέχισα απλώς να γυρίζω τις σελίδες διαβάζοντας πρώτα ένα ποίημα,
έπειτα άλλο, έπειτα άλλο».

Στο  διήγημα «Βαθιές
τρύπες» μια οικογενειακή εκδρομή , ένα ατύχημα,μια φυγή,  αλλάζει τις σχέσεις και τις επιλογές ζωής
,ανατρέπει τις προσδοκίες συνεννόησης μητέρας-γιου αφήνοντας ωστόσο μια
χαραμάδα ζεστασιάς στη μητρική καρδιά 
στην ψευδαίσθηση μιας επαφής στην απάντηση της περιφρόνησης.

Στο διήγημα «Ελεύθερες ρίζες»η ηρωίδα Νίτα, αντιμετωπίζει με
θάρρος  και επιστρατεύει την επινόηση
ενός άλλου εαυτού που αντιπαρατίθεται στον διαταραγμένο ψυχικά εισβολέα και
σώζει τη ζωή της σε ένα διαλεκτικό τοπίο γεμάτο βία που πυροδοτεί τρόμο και την
τελευταία στιγμή αλλάζει κατεύθυνση. «Τυχερή είστε που δεν πέσατε πάνω
του…Ακολούθησε μια ευγενικά αυστηρή κατήχηση.Κλειδιά αφημένα στο
αυτοκίνητο.Γυναίκα να ζει μόνη.Αυτές τις μέρες ποτέ δεν ξέρεις.Ποτέ δεν
ξέρεις».

Στο «Πρόσωπο», ο αφηγητής είναι άνδρας.Γεννιέται με ένα μαβί
σημάδι στο πρόσωπο.Γίνεται ηθοποιός .Η παιδική του φίλη Νάνσι χαρακώνει το
πρόσωπό της και το γεγονός αυτό που το πληροφορείται από τη μητέρα του ,τον
οδηγεί σε αναμνήσεις παιχνιδιών όταν το κορίτσι ρίχνει κόκκινη μπογιά στο
πρόσωπό του για να ‘ρθει πιο κοντά του, πράξη που θυμώνει τη μητέρα του και
οδηγεί την αντίδρασή της. Τα δύο πρόσωπα θα συναντηθούν στο νοσοκομείο όταν ο
ήρωας  θα χρειαστεί να παραμείνει για
νοσηλεία –ύστερα από το τσίμπημα μιας σφήκας-με τα μάτια κλειστά.Εκεί τον
συναντά το πρόσωπο της αγάπης σε μια ανταλλαγή στίχων  που θα τον βοηθήσουν να πάρει μια απόφαση
ζωής.

Στο διήγημα «Κάποιες γυναίκες»,σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση
ξεδιπλώνεται μια ιστορία σαρκικότητας στο κατώφλι του θανάτου,μικρές ιστορίες
που καταγράφει το μυαλό και η εμπειρία στη διαπίστωση « Σαστίζω καμιά φορά όταν
σκέφτομαι πόσο μεγάλη είμαι.Θυμάμαι τότε που…». «Εγώ μεγάλωσα, και γέρασα».

Στο «Για παιχνίδι»,  δυο φίλες η Μαρλίν (αφηγήτρια)και η Σαρλίν
σε  μια κατασκήνωση δηλώνουν
δίδυμες,διηγούνται τις ζωές και τις εμπειρίες τους και πνίγουν στη θάλασσα την τελευταία
μέρα τη Βέρνα που είναι διαφορετική από τα κανονικά κορίτσια κι ύστερα
επιστρέφουν σπίτια τους και η ανάμνηση της πράξης οδηγεί την ετοιμοθάνατη
Σαρλίν  στην εξομολόγηση  της συγνώμης μέσω ενός γράμματος προς τη
Μαρλίν.

Στο διήγημα «Ξύλο», ο Ρόι και η Λία συναντιούνται ξανά στον
αγώνα του Ρόι να προστατευτεί το δάσος από την απληστία της εκμετάλλευσης.Ο Ρόι
κόβει ξύλα στο δάσος και τραυματίζεται ενώ το χιόνι πέφτει εμφανίζεται η ως
τότε αδιάφορη  Λία για να του πει ότι
κανείς δεν απειλεί το δάσος κι ό, τι ακούστηκε αφορούσε τον ίδιο που θα πάρει
την άδεια να κόψει ξύλα.  «Το σκοτάδι και
το χιόνι είναι πολύ πυκνά για να δει πέρα από τα πρώτα δέντρα.Έχει βρεθεί εκεί
πέρα  και στο παρελθόν τέτοια ώρα, τότε
που το σκοτάδι σε αναγκάζει να σταματήσεις,στις αρχές του χειμώνα.Όμως τώρα
προσέχει,κάτι προσέχει στο δάσος, που πιστεύει 
ότι του διέφυγε εκείνες τις φορές στο παρελθόν.Πόσο κλεισμένο είναι στον
εαυτό του, πόσο πυκνό και μυστικό.Δεν είναι ένα δάσος όπου το ένα δέντρο
ακολουθεί το άλλο, είναι όλα τα δέντρα μαζί , βοηθά και υποθάλπει το ένα το
άλλο,συνθέτοντας ένα και μόνο πράγμα».

Θραύσματα ιστοριών, εστιασμός στο ουσιώδες, ζωές σε σύντομη
διήγηση, όπως τις μεταφέρει η εμπειρία της αναδιήγησης από στόμα σε στόμα,μια
συγγραφέας που δεν αποκαλύπτει τα μυστικά της τεχνικής της, που αγαπάει τα
βιβλία και τους ήρωές της, μια ευγενική και έξυπνη οικοδέσποινα που σου
επιτρέπει να δοκιμάσεις τις συνταγές της πολύπλοκης πραγματικότητας  που χωράει στη ζωή των ανθρώπων,  τόσο παλαιά όσο και σύγχρονη ταυτόχρονα.

ΆΓΓΕΛΑ ΜΑΝΤΖΙΟΥ.